Tarihte İlk Yay

Ok ve yayı elinize aldığınızda, zaman içinde neredeyse 20 bin yıl öncesine uzanan bir yolculuğa çıkıyorsunuz demektir. Ok ve yay, ilkel insan topluluklarının hayatta kalma mücadelesinde önemli bir rol üstlenmekteydi. Bu silah sayesinde, proteince zengin bir beslenme imkanına kavuşulduğu gibi; kemik, tendon, yağ ve deri gibi ham maddeler elde edilebiliyor, bunlar kullanılarak giyinme ve barınma ihtiyacı karşılanıyor, alet yapılabiliyordu.

Bilim adamları, ilk avcıların ateş kullanmak suretiyle vahşi hayvan sürülerini uçurumlara sürerek avladıklarına inanmaktadırlar. İlk etkili av silahı ise, avcının kendini avının pençe ve dişlerinin uzağında tutabilmesini sağlayan mızrak olmuştur. Mızrağın daha uzağa fırlatılabilmesi için önce bir kablodan yararlanılmış, bunu mızrağı daha büyük bir güç ile fırlatmayı sağlayan bir tür kaldıraç mekanizması olan atlatl’ın icat edilmesi izlemiştir. Bu fırlatıcı ile atılan mızrak, el ile atılan mızraktan daha hafiftir ve uçuş kararlılığını arttırmak için arkası tüylerle donatılmıştır.

Yayın ilk kez nerede kullanıldığını tam olarak belirlemek güçtür, çünkü yayın ana malzemesi ağaçtır ve zamanın aşındırıcı etkisine karşı koyamamaktadır. Çok eski çağlara gidildiğinde, o dönemin silahlarının ne olduğuna ışık tutan, arkeolojik kazılarda ele geçirilen ok ve mızrak uçları ile dayanıklı malzemeden yapılmış objelerdir. Bir diğer bilgi kaynağı ise, mağara duvarlarına yapılmış resimlerdir. Ancak bunların bazılarında, sadece arkası tüylerle donatılmış gibi görünen oklar vardır ve bu okların mızrak fırlatıcılar ile fırlatılmış arkası yelekli mızraklar olabileceği düşünülmektedir. Yay ile savaş ve av kompozisyonlarının resmedildiği bu tarihi tuvallerin her üçü de İspanya’da bulunmaktadır. Bunlar paleolitik döneme ait Morella la Vella mağara resmi (Castellon), mezolitik döneme ait Cueva Remigia mağara resmi (Gasulla) ve yine mezolitik döneme ait, Ren geyiği avcılarını tasvir eden Los Caballos (Castellon) mağara resimleridir.

Araştırılan dönemde gıda temini amacıyla avlanmış olduğu düşünülen hayvanlar da, tarih içinde ok ve yayın izini sürerken fikir vermektedir. Buzul Çağında avcıların mamut gibi çok iri hayvanları öldürmek için, yay ile atılan oklardan daha ağır silahlara ihtiyaç duydukları düşünülmektedir. Av oklarının ortalama 20-40 gram ağırlığına karşı, fırlatıcı ile atılan mızrakları yaklaşık 65-100 gram ağırlığında olmalıydılar, ki bunlar büyük hayvanlarda muhakkak daha fazla durdurma gücüne sahipti.

Yayın mızrak fırlatıcılara göre avantajlı hale gelmesi, geyik büyüklüğündeki hayvanların avlanmaya başlamasıyla olmalıdır. Yay ile avcı hem kendini gizleyerek atış yapma, hem de yanında daha fazla ok taşıyabilme imkanına kavuşuyordu. Ancak yine de bu akıl yürütme, yayın kullanılmaya başladığı tarihi kesin olarak belirlemeyi kesin mümkün kılmamaktadır.